Steenrijk, Straatarm: Waarom echte rijkdom niets met geld te maken heeft

Jorit Henning

In aflevering 12 van Steenrijk, Straatarm zagen we deze week hoe de 23-jarige Romy uit Utrecht van huis én weekbudget ruilde met IJbrent en Julia uit Benidorm. Het bestedingspatroon lag ongeveer net zo ver uit elkaar als een Lidl-tosti en een kreeftenproeverij op een jacht. Wat opvalt is hoe het programma zich vooral verlekkerd op de verschillen. Arm versus rijk. Budget tegen bubbels. Alsof minder geld hebben automatisch betekent dat je ook maar een beetje minder mens bent. En dát, lieve lezers, is precies het moment waarop Stuitervrouw haar scherpste pen afstoft.

Televisie: het nationale spiegelpaleis voor wat je niet hebt

‘Schaarste denken’ is een fenomeen dat steeds groteskere vormen aanneemt in onze maatschappij. Ik hoor je al zuchten: ‘Waar heeft dat Stuitermens het nu weer over? Deze column gaat toch over Steenrijk, Straatarm?’ Klopt. En toch wil ik je vragen om niet meteen weg te klikken. Het is namelijk 6 uur ’s ochtends terwijl ik dit typ, mijn ogen staan nog op sluimerstand en m’n brein draait op oploskoffie. Maar geen zorgen, de clou komt heus. Dus pak een bakje troost, dan doe ik hetzelfde. We stuiteren er samen wel naartoe.

‘Schaarste denken’, wat is dat eigenlijk? Nou, om dat uit te leggen hoef je alleen maar het zwarte bakbeest met afstandsbediening aan te slingeren dat in menig huiskamer als altaar wordt vereerd. En laat ik voor de duidelijkheid meteen even zeggen: met ‘bakbeest’ bedoel ik niet de persoon die naast je op de bank ligt te vegeteren – ook niet als het een uitgezakt model betreft dat structureel ‘vergeet’ de vuilnis buiten te zetten en net iets te vaak ‘wat eten we?’ vraagt zonder ooit zelf een pan aan te raken. Ook het blaffend mormel, de spinnende diva of een andere ademende levensvorm in je woonkamer is niet het doelwit. Nee, ik heb het over de televisie. Het hypnotiserende monster dat ons dagelijks laat zien wat we missen en daar als sausje nog een melodramatische voice-over overheen gooit ook.

IJbrent en Julia die ruilen met Romy in Steenrijk, Straatarm als voorbeeld

In tv-programma’s ligt de nadruk opvallend vaak op wat we niet hebben. In B&B Vol Liefde wordt gezocht naar hartstocht (maar eindigen de deelnemers soms met een boze plant en een Chihuahua op het bed), bij Kopen Zonder Kijken zoeken stellen een huis dat niet bestaat op een plek die niet beschikbaar is, en bij Steenrijk, Straatarm krijgen mensen met een krappe portemonnee een week lang een lesje luxe. Het lijkt wel alsof alles wat ontbreekt ineens belangrijker is dan alles wat er al is. Alsof geluk pas begint als je een inloopkast hebt of een Quooker die kokend heet water én financieel zelfvertrouwen spuit.

Wanneer IJbrent en Julia tijdens aflevering 12 van Steenrijk, Straatarm het appartement van alleenstaande moeder Romy binnenstappen, duurt het nog geen minuut of ze geven hun kinderen een live rondleiding door wat er volgens hen allemaal ontbreekt. Julia merkt op dat de keuken geen kookeiland heeft – wat uiteraard een schok is als je normaal gesproken je eitje bakt op een aanrecht zo groot als een helikopterplatform. IJbrent fronst bij het speelgoedaanbod en constateert dat het wat aan de sobere kant is. Ook de kozijnen kunnen op zijn aandacht rekenen. ‘Als deuren- en kozijnenexpert ben ik wel wat anders gewend natuurlijk’, zegt hij, met de toon van iemand die dagelijks tegen perfect afgelakt vakwerk praat.

Na het tellen van het weekbudget van 100 euro begint het stel zachtjes te grinniken. Niet uit disrespect, maar uit pure verbazing. Je ziet het in hun ogen: dit is geen karig bedrag, dit is een parallel universum. Zelf hebben ze wekelijks zo’n 1500 euro te besteden, dus wat hier voor hen op tafel ligt, voelt eerder als een fooi dan een serieus levensmiddel. Het lijkt haast een soort omgekeerde Efteling: geen droomvlucht, maar een realitycheck vol bonnetjes, budgetlijsten en de vraag of er überhaupt nog geld overblijft voor koffie zonder merknaam. Welkom in de wondere wereld van ‘doen met wat je hebt’ attractie 1: het boodschappenlijstje met afhaakmomenten. Oftewel, welkom in het echte leven.

Wat écht luxe is, past niet in je portemonnee

Intussen logeert moeder Romy met kinderen Pascalle en Nicky jr. in de zonovergoten villa in Benidorm. De jonge moeder kijkt haar ogen uit. Alles is groot, luxe en overdreven comfortabel, en met het riante weekbudget van 1500 euro popelt ze om haar kindjes eens goed te verwennen. En dat doet ze. Er wordt geshopt, een rondvlucht gemaakt in een knalrode helikopter (alsof Sinterklaas himself even was geland) en er wordt uit eten gegaan. Allemaal geweldig natuurlijk, maar wat me pas écht raakt, zit niet in de luxe. Het zit in Romy zelf. In hoe liefdevol ze naar haar kinderen kijkt, hoe ze alles voor hen wil doen. Die zachte zorgzaamheid, die stille kracht is wat nog langer blijft hangen dan het helikoptergeluid.

Terwijl Romy in Benidorm de luxe ervaart, staan IJbrent en Julia ook niet stil. Samen met hun vier kinderen proberen ze zoveel mogelijk geld van het weekbudget over te houden. Dit lukt door levensmiddelen die zij van de Voedselbank krijgen. Het geld dat ze hiermee uitsparen op boodschappen wordt nuttig besteed. Een paar potten verf om het appartement op te knappen en de aankoop van wat leuke spullen van de kringloopwinkel.

Johan, de eigenaar van de kringloop – type ruwe bolster, zachte ziel met vermoedelijk een zwak voor retro radiosets en verweesde theekopjes – is zichtbaar geroerd als IJbrent en Julia hem vertellen dat ze Romy willen helpen. Geen groot sentiment, gewoon een man tussen tweedehands meubels en driehonderd incomplete gezelschapsspellen die geraakt wordt door iets wat groter is dan geld. Er mag uitgebreid geshopt worden. Bij de kassa rekent Johan alles af voor één euro. Een symbolisch bedrag, een groot gebaar. Voor dat geld koop je normaal gesproken misschien een verdwaalde mok met Garfield erop.

Rijkdom is niet wat je hebt, maar wat je geeft

Je kunt bij het kijken naar deze aflevering van Steenrijk, Straatarm natuurlijk de nadruk leggen op het verschil tussen arm en rijk. Op wie een kookeiland heeft en wie al jaren niet op vakantie is geweest. Maar ik kijk liever de andere kant op. Vergeet even alles wat er niet is. Dan bedoel ik niet alleen de ontbrekende luxespullen bij Romy thuis, maar ook in je eigen leven. Het gedoe, het gemis, het tekort aan geld, liefde of iemand die eindelijk wél de was uit de machine haalt. Durf om te denken –  en nee, dat is geen zweverig tegeltje van een yogadocent met een alpacaknuffel, maar gewoon gezond boerenverstand met een warme deken eromheen.

Kijk naar deze aflevering Steenrijk, Straatarm. Naar de liefdevolle band tussen Romy en haar kinderen, die sterker is dan welk budget dan ook. Naar IJbrent en Julia, die oprecht hun best doen om iets goeds te doen. En naar Johan, de kringloopbaas die zonder moeite spullen weggeeft om een ander te helpen. Dát is pas rijkdom. Niet wat je hebt, maar wat je geeft.

Dus als je straks je eigen kast opent en je vindt daar iets wat je niet meer nodig hebt – liefde, tijd, aandacht of een pak rijstwafels – geef het weg. Misschien maakt het iemands dag. En als je echt niets kunt vinden, dan kun je altijd nog overwegen de persoon naast je op de bank te doneren aan het Leger des Heils. Dat scheelt je gelijk een hoop geld aan boodschappen. Win-win, als je het mij vraagt.

Beeldbron: Still TV SBS 6 – Steenrijk Straatarm 2025